Aan het team dat zwijgt

Beste collega,

Het eerste waar een team tegenaan loopt, is stilte.

Niet de bedachtzame stilte van concentratie, maar de ongemakkelijke van mensen die niet weten wat ze tegen elkaar moeten zeggen.

Ze zitten bij elkaar en kijken rond: Wat doen we hier eigenlijk? Hoeveel uur hebben we hiervoor gekregen? Wat moet ik met die lui?

De eerste minuten zijn beleefd, de volgende wat onrustig, en al snel komt de zucht die ik overal hoor: Ik kan mijn tijd beter besteden.

Er wordt gezocht naar houvast: Kan iemand dit niet beter voorbereiden?

Kunnen we dit niet met de andere teams doen, dan hoeven we het niet dubbel?

En wat doen we nu met de leerlingen die we eruit sturen, de excursie, de planning van volgend jaar?

Vragen, allemaal terecht.

Maar ze wijzen op iets diepers: een team dat nog niet weet waarvoor het er is.

De leegte aan het begin

Wanneer mensen voor het eerst als team bij elkaar zitten, ontdekken ze niet elkaars kracht, maar elkaars onbekendheid.

Ze zijn vakmensen, gewend aan helderheid en zelfstandigheid.

Nu worden ze geacht om samen te werken — maar zonder gedeelde taal, zonder duidelijke taak, zonder richting. Wat volgt is geen weerstand, maar verwarring.

En zoals altijd vult verwarring zich snel met cynisme.

Wie niet weet wat hij moet doen, maakt er grapjes over.

Wie zich onnodig voelt, trekt zich terug. En voor je het weet, is het team er alleen nog op papier.

Wat we vergeten

Een team wordt niet geboren uit overleg, maar uit noodzaak.

Mensen moeten iets samen willen oplossen dat ze alleen niet kunnen.

Pas dan ontstaat betekenis, gesprek, richting.

Zonder dat doel blijft het bij stoelen, agenda’s en tijdsdruk.

We willen vaak dat teams meteen praten over leerlingen, ontwikkeling, eigenaarschap —maar dat kan pas als ze eerst durven zeggen: “Wij weten niet wat we aan elkaar hebben.”

Dat moment is ongemakkelijk, maar heilig.

Daar begint werkelijk teamwerk.

Wat ik leerde

Een procesbegeleider die dit begrijpt, zal niet meteen bijsturen.

Hij verdraagt de stilte, omdat hij weet dat die nodig is.

Hij helpt het team woorden te vinden, geen protocollen.

En hij herinnert zich dat elk goed gesprek begint met niet weten —want pas wie zwijgt, kan beginnen te luisteren.

Alwin Wiersma

Over teams, onderwijs en de kunst van het samen leren spreken.